Yazar: Bagymdat Atabaeva*
NARIN, Kırgızistan (IDN) – Turganbay Abdulbhakhidov, Afganistan’dan Narin bölgesine iki yıl önce göç eden 16 yaşındaki bir genç. Ailesi, Pamir dağlarında hayvan yetiştiriciliği yaparak geçiniyordu. Elektrik, düzgün sağlık hizmetleri, eğitim kurumları ve sürdürülebilir konutlardan yoksun olan bu insanlar Afganistan, Tacikistan ve Kırgızistan’ı kapsayan ve tam anlamıyla sahipsiz bir bölgedeki doruklarda yaşamaktadır.
Turganbay, IDN’ye “ailem hep bir yerden başka bir yere göçüyor” dedi ve Narın’e yaptıkları son yolculuk pozitif bir deneyim olmak üzere. “Okumayı her zaman istedim; buraya taşınmamdaki bir numaralı motivasyon bu ve Kırgızistan’da yeni bir hayata başlamaktı” diye belirtti.
Yerel, Profesyonel ve Sürekli Eğitim Okulundaki (SPCE) Giriş programına kabul edildi. Bu program, sosyal olarak savunmasız olan çocukları yönlendirmek üzere planlanmıştır. Program, American Council tarafından finanse edildiği için öğrencilerden hiçbir ücret alınmamaktadır. Turganbay’ın kayıtlı olduğu program üç temel kısımdan oluşmaktadır: İngilizce, BT ve İletişim hizmetleri. Çocuklar ayrıca kültürel etkinliklere aktif şekilde katılmakta ve gönüllü kampanyaları organize etmek üzere teşvik edilmektedir.
Turganbay bu programa 2018 Kasım ayında katıldı ve yaşına göre 9. Sınıfa yerleştirilmesi gerekmesine rağmen 6. Sınıfa yerleştirildi. Okuldaki öğretmenlerden biri olan Zarrina Tynaibekova “Onunla ilgili hiçbir ciddi önyargımız yoktu” şeklinde konuştu. “Herkes (yatılı okuldaki öğretmenler) onun programa yetişmek için bizim tarafımızdan çok fazla ilgi ve desteğe ihtiyaç duyacağının farkındaydı. Okul materyallerini adapte etmek ve bir yılda 2 sınıfı geçebileceğini görmek için Eğitim Bakanlığından özel bir talimat aldık. İlginç bir şekilde, başarılı oldu. Çok çabalayan bir öğrencidir.”
Sınıfını bu yıl birinci olarak tamamladı. SPCE’deki İngilizce Öğretmeni olan Ainura Alakaeva IDN’ye “Dersimdeki en aktif öğrencilerden biridir” dedi. Diğer öğrencilerden ne kadar farklı olduğu konusundaki soruya onun merak ve iletişim becerisini belirterek ve “Teknolojiyi hızlı şekilde öğrenmesine biraz şaşırmıştım. Bilgisayarda çalışmayı ve video oluşturmayı çok seviyor; şimdiden iyi fotoğraf ve video düzenleme becerilerine sahip. Sanırım bu da onun merak ve tutkusundan kaynaklanıyor” diye ekledi.
Turganbay’ın hikayesi bu çatışma dolu bölgede yaşayan birçok milenyum kuşağı üyesine tuhaf gelmeyebilir. Fakat değişimden korkmamak gerektiğine dair onun deneyiminden bazı dersler çıkarabilirler.
Bölgede göçebe olan insanların hikayesi etnik Kırgızların 16. yüzyılda yüksek Pamir dağlarına göç etmeye başladıkları ve daha sonra 1920 ve 30’larda ikinci bir göç dalgasının yaşandığı birkaç yüzyıl öncesine kadar gitmektedir. Esas neden, Sovyetlerin Kırgızistan’ı ele geçirmesinden sonra hayvanlarına el koymasını önlemekti.
Vakhan vadisinin Britanya Hindistanı ve Rus Orta Asyası arasında bir tampon bölge olarak Afganistan’a verilmesinden sonra siyasi sınırlar Pamir Kırgızlarını iki büyük gruba ayırdı. Bunlar, günümüz Tacikistanı’nda yaşayan ve 65.000 kişiden fazla olan büyük grup ve Sovyetlerin hiç karışmadığı ve Afganistan’da yaşayan 2.000 kişiden oluşan daha küçük grup.
Geçen yıl 17 Ekim tarihinde Narın yerel yönetimi ve halkı gece yarısı şehrin ana meydanında toplandı. Afganistan kökenli 6 aileyle tanışıp bunları yeni evlerine memnuniyetle karşıladılar. Yerel medyanın bu ailelerin zor durumlarını haberleştirmesinden sonra yerel yönetim onlara konaklama sunma sözü verdi. Ancak, verilen sözler hemen gerçekleşmedi. Toplum, sosyal konut meselesi hassas bir konu olduğu için sorumlulukları Afgan hükümetiyle paylaşmayı, uygun resmî belgelerin gerekliliği, kültürel benzerlik ve farklılıkları tartışıyordu.
Buradaki insanlar farklı görüşlere sahipti. Bazıları yardım etmek için hazır olduklarını belirtirken bazıları ise göçmenliğin pozitif yanları konusunda şüpheliydi. Bazıları, Pamir bölgesinden gelen insanların yerel hava koşullarına, yaşam tarzına, kültürüne ve teknolojiye uyum sağlamalarının zor olacağına inanıyordu. Haklı oldukları ortaya çıktı zira Narın’e gönüllü olarak gelenlerin üçte biri Pamir dağlarına tekrar döndü.
Tamamen farklı bir dünyadan gelen Turganbay hayallerini gerçekleştirmek için yeni zorlukları kabul etmek ve çok çalışmaktan korkmuyordu. Kırgız Eğitim Bakanlığının okul müfredatını adapte etmek üzere verdiği özel bir talimatının sonucu olarak bu genç insan fırsatı kullandı ve çok başarılı oldu.
Değerli bir bilim insanı ve akademisyen olan Uson-Asanov’ın adını taşıyan Okuldaki Sınıf öğretmeni Zarrina “daha baştan beri konuşkan ve meraklıydı. Narın çocuklarına kıyasla oldukça dışa dönük birisi ve fikirlerini paylaşmaktan çekinmiyor. Ayrıca çok fazla soru soruyor, bunu okula ilk geldiği günden beri yapmaktadır” diye konuştu.
Turganbay “benim için en büyük zorluklardan biri teknolojiye aşina olmak değil, Kiril Alfabesinde yazıp okumaya alışmaktı” diyor. Ve aslında Kırgızca yazmak için halen Arap alfabesini kullanıyor, daha sonra not aldığında, ödev yazdığında ve telefon kullandığında bunu Kiril alfabesine çeviriyor.
Dini açıdan liberal olan bu ülkede, sınıf dışında bazı sorunlarla karşılaştı. Bunlar onun üstesinden gelmesi gereken daha büyük zorluklar. Mütedeyyin bir Müslüman aileden ve Kuran’ı anayasası olarak kullanan bir toplumdan gelen Turganbay, sınıf arkadaşlarının ve toplumun davranış ve yaşam tarzı arasında bazen çok önemli farklar gördü. Yoğun bir programın arasında günde 5 kez namaz kılmak için dindar bir Müslümanın yapması gerekenleri yerine getirebildi. Okulda yanlış anlamalar olduğunda daha fazla öğrenmeye ve soru sormaya devam etti.
Turganbay “Eğitimime bir Medresede devam etmek istiyorum” şeklinde konuştu. Bu nedenle, yaz tatilini verimli bir şekilde geçirmek için şu anda Kırgızistan’daki başka bir şehir olan Kara-Balta’daki bir medresede okumaktadır. Zarrina “Onun çok toleranslı ve sabırlı olduğunu” belirtiyor. “Sınıfındaki arkadaşları tarafından çok fazla saygı görmektedir ve her zaman olduğu gibi herkese ve özellikle de kızlara yardım etmeye çalışıyor. Sınıfımdaki kızlar ona saygı ifadesi olan bayke şeklinde hitap ediyor (Kırgızca “abi” demek).”
Turganbay çok inançlı ve mütevazı bir genç ama aynı zamanda daha seküler bir ortamda büyük bir insan grubunu için şarkı söyleyip gösteri yapmaktan da korkmuyor. Daha yakın bir zamanda, yerel bir tiyatrodaki bir festivalde “Ulanbek’in ailesi” adındaki İngilizceye tercüme edilmiş olan bir Kırgız şarkısını söyledi ve misafirleri İngilizce olarak tebrik etti.
Turganbay “Afganistan’dayken evimizden çok uzakta olan bir Okula gidiyordum. Ancak bizim toplumumuzda eğitim bir öncelik hatta seçenek bile değil. Çocuklar daha erken bir yaştan itibaren hayvanları otlatmak için babalarına yardım etmektedir ve gelecek mesleklerine onlar için bir şekilde karar verilmiştir” diye ifade etmektedir.
Pamir ve Kırgız yaşam tarzları arasındaki büyük farklılıklara rağmen Turganbay günlük rutininde tek bir şeyi değiştirmedi; öğrenmek ve diğerlerinin öğrenmesine yardım etmek.
Turganbay şanslı olduğunun farkında çünkü eskiden gittiği Afgan okuluna kıyasla şu anda kitaplara ve internete sahip ve birçok fen bilimi dersinin öğretildiği bir okula devam etmektedir. Narın çocukları için bunların sıradan şeyler olduğunun ve bu nedenle bunların değerini unutabileceklerinin farkında. Ancak, Turganbay’ın memleketinde aileler medeniyetten uzak yaşayıp hem bilgi hem de yemek konusunda açlık çekmektedir.
Turganbay, eğitimin geçmişini veya dini inançlarını reddetmeden yeni bir medeniyete kapılar açtığını şimdi fark etmektedir. “Sadece fen bilimleri, İngilizce ve Rusçayı değil, teoloji gibi din bilimlerini de öğrenmeyi istiyorum. Eğitimime bir Medresede devam etmek istiyorum” diyor ve şunları ekliyor: “Öğretmen olmak istiyorum, öğretmenlerin bir kuşağın karakteristik yapısını doğrudan etkilediğini düşünüyorum. Öğretmen olduğumda liderleri yetiştirebilir ve paylaşacak çok şeyimin olduğunu her zaman hissedebilirim.”
Yazar, Kırgızistan’daki Orta Asya Üniversitesi’nde iletişim fakültesi öğrencisidir. IDN-InDepthNews’te Kırgızistan muhabiri olarak staj yapmaktadır. [IDN-InDepthNews – 17 Temmuz 2019]
Fotoğraf: Afgan genç Turganbay Abdulbhakhidov arka plandaki sınıf arkadaşlarıyla birlikte.