Yazar: Kalinga Seneviratne
SUUSAMYR, Kırgızistan (IDN) – Çinliler tarafından son zamanlarda geliştirilen yeni İpek Yollarında seyahat eden biri, yaz yaklaşırken bile hala karla kaplı çarpıcı dağların arasından geçer. Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’ten başlayan yol yaklaşık 4.000 metre zirveye tırmandıktan sonra ülkenin en uzak topluluklarından biri olan yaklaşık 1.300 geleneksel göçebeye ev sahipliği yapan Suusamyr köyünün pitoresk vadisine doğru 1500 metreye kadar inişe geçer.
Bir avuç genç gönüllü tarafından burada gerçekleştirilen bir topluluk radyosu projesi, bu geniş bant çağında, topluluğu dünyaya bağlayarak onları uzaklıktan özgür bırakan bu geleneksel iletişim aracı, radyoya yeni bir anlam getiriyor. “Dinleyicilerimizin çoğu dağlarda yaşıyor,” diyor Suusamyr FM 103 Direktörü, Aizada Kalkanbekova. “Elektrikleri yok; sadece bu radyo var. Bizim haberlerimizi dinliyorlar, müzik talep ediyorlar ve daha uzun yayın istiyorlar.”
IDN, yerel bir genç topluluğu grubu radyo gönüllülerine böyle uzak bir toplulukta yaşamanın nasıl bir his olduğunu sorduğunda hızlıca radyonun onları dış dünyaya bağladığını belirttiler.
“İnsanlar çalışırken, yazın tarlaya gittiklerinde bile radyoyu açıyorlar ve eğleniyor ve eğitiliyorlar. Onları, dünyadan haberlere, bilgi ve müziğe bağlıyoruz,” diyor radyonun 16 yaşındaki gönüllü bir yayıncısı. Radyodaki deneyimiyle üniversiteye gitmek ve halkına dünyayı daha da çok açabilmek üzere İngilizce tercüman olmak için eğitim almak istiyor.
Yazılım mühendisi olmak isteyen okul arkadaşı Umsunai Achykova: “Burada insanlar çoğunlukla akraba ve kendi kendilerine bakıyorlar. İnsanların, kendilerine yardım etmediği için hükümeti suçladığı Kırgızistan’daki başka yerler gibi değil. Biz hükümeti eleştirmiyoruz.”
Asya’da bağışı fonu ve “sesini duyuramayanların sesi” ilkesini kullanarak Avrupa’dan eğitimle topluluk radyosunun kurulduğu pek çok ülkede, hükümetlerin, topluluk radyosunun kendilerine muhalefet ve sıklıkla düşman olduğunu veya en iyi ihtimalle kendileriyle iş birliği yapmadıklarını gördüğünü ilginç bir şekilde belirtmek gerekmektedir.
Ancak, Suusamyr FM 103 topluluk radyosu farklı bir yol seçiyor. Hem yerel hükümet tarafından sunulan belediye haberlerini hem de radyo istasyonu tarafından üretilen bağımsız topluluk haberlerini yayınlamak üzere iki haftada bir topluluk haber bülteni üretmek için yerel hükümetle ortak bir teşebbüse bile girmek üzere.
Üç çocuk annesi, üniversite mezunu olan istasyon direktörü, Aizada, IDN’ye, her şeyin gerçekten hiç fon olmadan 2011 yılında başladığını belirtti. Kendisinin yönetici müdürü olduğu ‘Aijaryk’ adında yerel bir sivil toplum kuruluşu kurdu. Internews, Avrupa Birliğinden fonla, onlara, bir topluluk radyosu kurması için eğitim verdi.
“O zamanlar, topluluk radyosunun ne anlama geldiği hakkında hiçbir fikrim yoktu,” diyor ve “ruhsat almamız iki yıl sürdü” diye ekliyor. O zamana kadar, sivil toplum kuruluşuna sağlanan fon kesilmiş, bu yüzden, verici ve stüdyo donanımı satın almak şeklinde yaklaşık 20.000 $’a mal olan istasyonu kurmak için fon arayışına girmek durumunda kalmıştı.
“O zamanlar, BMKP, burada bir mera projesi başlatmıştı ve biz de, onlara, (yerel toplulukta) projeyi desteklemek için radyoyu kullanarak onlarla çalışmayı teklif ettik,“ diye açıklıyor. “Bu bize donanımı getirdi ve 2011 Aralık ayında 5 eğitimli gönüllü ile istasyonu başlattık.”
Suusamyr vadisi, Kırgızistan’ın en geniş mera alanıdır. Sovyet zamanlarında, buralar, yaygın olarak kullanılıyordu ancak yıkılmasından sonra meralarla ilişkili altyapı çok kötüye gitti. Suusamyr bölgesinde mera arazisi 28.000’den fazla canlı hayvan barındırabilir. Proje, 30.000 hektar daha mera arazisine yolları açmaya yardımcı olarak 51 kilometre dağ yolunun geliştirilmesini ve 56 kanalın restorasyonunu sağladı.
“Kalkınma iletişim rolü oynuyorduk,” diye anımsıyor Aizada. “Yaşlı adamlar istasyona gelip meracılıktaki geleneksel rollerini açıklıyordu. Mera komitesi (BMKP tarafından kurulan) geldi ve üyeleri onların ne yaptığından bahsediyordu.” İlk olarak, yerel meralar, yeni hizmetleri kullanmak için neden komiteye para ödemek zorunda oldukları konusunda endişeliydi ve radyo, bunun sebeplerini açıklama ve buna olan ihtiyacı tartışma konusunda kilit bir rol oynadı.
Bugün, Aizada, radyo istasyonunu hiçbir yerden fon almadan işletiyor ve Almanya’da DW Academy’den aldığı eğitimle bir eğitimci olarak Kırgızistan’da Topluluk Medya Derneğindeki işi sayesinde hayatta kalmaya devam ediyor. Bu iş için, düzenli olarak başkent Bişkek’e seyahat etmek zorunda ve bu her defasında en az 4 saat sürüyor. “Radyo istasyonunu işlettiğim için maaş almıyorum. Bu, tamamen gönüllü çalışmadır,” diye belirtiyor.
Radyo istasyonu, 7 tanesini okul öğrencisi olan 11 gönüllü ile her gün saat 15:30 ile 19:00 arasında yayın yapıyor. Ayrıca, yayın yapan yerel bir imamları ve köy hastanesinden bir doktor da var. doktor, 15 yaşındaki gönüllü yayıncı Sarymsakova Gulzar’ın sunduğu sağlık programında yer alıyor. İmamın ise, haftada 30 dakika İslam’dan bahsettiği ve bazen de aşırılık sorunlarını tartışmak için bir polis memurunu davet ettiği kendi programı var. “Bunu yapmasını hükümet istiyor,” diyor Aizada.
Genç gönüllülerden oluşan ekip, yakındaki beş köyden haber programı üretiyor ve şu anda haberlerini yayınlamak üzere bir web sitesi de kurdular. Haber toplamaya çıktıklarında, bir tanesini haber hikayesi ile internette yayınlanacak resimleri çekiyor. “Artık, Kırgızistan’ın tamamı (ve dünya) haberlerimizi okuyabilir,” diyor web sitesi prodüktörü Anarbek Kaldykov. Facebook sayfalarının 700 ve Instagram sayfalarının 670 civarında takipçisi var.
Son zamanlarda resimlerle oluşturdukları okuldaki su baskını gösteren bir haber raporu hemen yerel konseyin dikkatini çekti ve gelip sorunu çözmelerini sağladı.
Aizada, haber bülteni üretme konusunda yerel konseyle olan bağlarının radyo istasyonunun kendisine maddi dayanak sağlamasına yardımcı olacağını öne sürüyor çünkü konsey bunun karşılığında onlara ödeme yapacak. Radyo, konsey oturumlarını kaydedip radyoda yayınlamaya çoktan başladı. “Yerel halk şimdi, toplantılarda ne yaptığınızı biliyoruz (ve bu yüzden) konsey üyeleri toplantılara daha iyi hazırlanmış olarak geliyorlar, diyor” diye belirtiyor. “Bu durum, (yerel seviyede) yönetimi geliştirmeye yardımcı oldu.”
“Yerel hükümet bize iyi destek verdi. Çok açıklar; yerel halk radyoda onları eleştirse bile bize her zaman röportajlar veriyorlar,” diye belirten Aizada, genç gönüllü yayıncılarının, topluluk üyeleriyle topluluk endişelerine dikkat çeken ‘halkın görüşü’ bölümü yayınladığını belirtiyor. “Halkın görüşlerini topladığımızda halk ile belediye arasında bir köprü oluyoruz”, diye savunuyor Sarymsakova. “Biz akraba olduğumuz için savaşamayız”.
Yayınlanan en popüler programlar, dağlardaki halkın aradığı veya WhatsApp üzerinde şarkı istediği akşam eğlence programları ve aynı zamanda haberler. İstasyonda neden yaşlıların gönüllü olmadığı sorulduğunda, Aizada IDN’ye şöyle diyor: “Kırgızistan kültürüne göre yaşlılar gönüllü işler yapmazlar. Bunu anlayamazlar. Gençlere neden parasız yayın yaptıklarını bile soruyorlar.” [IDN-InDepthNews – 15 Nisan 2019]
Kalinga Seneviratne tarafından oluşturulan Suusamyr FM 103 logosu ile fotoğraf kolajı ve topluluk radyosu gönüllülerinin resmi | IDN-INPS